sobota, 1 stycznia 2011

O przetwarzaniu wrażeń zmysłowych słów kilka...

"Przetwarzanie sensoryczne" (integracja sensoryczna) to proces, w którym układ nerwowy odbiera informacje ze wszystkich zmysłów (dotyk, układ przedsionkowy, propriocepcja, węch, smak, słuch i wzrok), następnie organizuje je i interpretuje tak, aby mogły być wykorzystane w efektywnym działaniu. Odpowiedni dopływ bodźców i coraz bardziej dojrzałe ich przetwarzanie są warunkiem prawidłowego rozwoju układu nerwowego. Mózg "karmi się" bodźcami...
W przypadku kiedy mamy do czynienia z zaburzeniami odbioru bodźców i ich przetwarzania praca układu nerwowego zostaje zdezorganizowana - do mózgu dociera zbyt wiele informacji lub zbyt mało. Obrazowo można przedstawić to w ten sposób: wpadające do układu nerwowego bodźce z różnych zmysłów natrafiają w drodze do mózgu na sito. Jeśli sito ma zbyt duże otwory przedostaje się do mózgu zbyt dużo zbędnych bodźców (tzw. informacyjnych "śmieci"), które skutecznie dezintegrują pracę układu nerwowego. Jeśli bodźce napotkają "sito" ze zbyt małymi otworami, do mózgu nie mogą się przedostać informacje bardzo istotne, aby mógł wytworzyć odpowiednią reakcję. I w jednym, jak i w drugim przypadku mamy do czynienia z zaburzeniami integracji sensorycznej, które istotnie wpływają na dziecięce (dorosłych także) zachowania.
Jedną z pierwszych osób, które opisały zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych był Carl H. Delecato. Wyróżnił on następujące rodzaje zaburzeń na poziomie poszczególnych zmysłów, które wpływają hamująco na rozwój dziecka:
  • podwrażliwość sensoryczna
  • nadwrażliwośc sensoryczna
W przypadku, gdy dopływ stymulacji jest niewystarczający, dziecko nieświadomie poszukuje bodźców, których mu brakuje, zwykle jednak stosuje samostymulację w sposób stereotypowy, popadając w przymus wykonywania stale tych samych czynności. Jednak powtarzanie tych samych czynności powoduje brak procesu uczenia się.
Przy nadmiernym dopływie bodźców, mózg stale jest bombardowany informacjami - w układzie nerwowym następuje dezorganizacja i chaos co objawia się m.in. nadpobudliwością, drażliwością, trudnością w koncentracji, dużą męczliwością.



Schemat reprezentacji czuciowej poszczególnych
części ciała w korze mózgu wg Penfielda i Rasmussena

NADWRAŻLIWOŚĆ na bodźce dotykowe tworzy dość charakterystyczny obraz. Dzieci nie lubią ubierania i rozbierania, czynności pielęgnacyjnych np. smarowania kremem twarzy. Drażni je np. wełniana garderoba, futra, bliskość innych dzieci (np. unikają siedzenia z dziećmi przy jednym stoliku, zabaw w kole). Nie tolerują brudnych rąk, zabaw różnymi masami (plasteliną, masą solną, piaskiem), malowania palcami, "brudzących" kanapek. Dzieci z nadwrażliwościami mogą unikać tłocznych miejsc takich jak supermarket, kościół, różnego rodzaju festynów. Nadwrażliwość dotykowa wpływa negatywnie na rozwój małej motoryki, gdyż prowadzi do unikania manipulacji różnymi przedmiotami. Dzieci z nadwrażliwością dotykową nie lubią być przytulane, całowane, głaskane po głowie. Czasami nadwrażliwość bardzo silnie wpływa na relacje mama - dziecko, gdyż odpychanie się dziecka od matki są przez nią błędnie odczytywane jako odrzucenie czy niechęć.
Charakterystyczne dla dzieci z nadwrażliwością jest nadpobudliwość ruchowa, mała stabilność emocjonalna, problemy z koncentracją uwagi.

PODWRAŻLIWOŚĆ na bodźce dotykowe występuje wówczas, gdy układ nerwowy nie rejestruje lub błędnie rozpoznaje informacje sensoryczną do niego docierającą. W efekcie zdawać się może, że dzieci maja zwiększoną potrzebę na stymulacje sensoryczna, co może przejawiać się nieodpartą chęcią ruchu, ciągłym eksplorowaniem otoczenia. Przy niedostatecznej wrażliwości dziecko w sposób stereotypowy samo dostarcza sobie bodźców czuciowych np. kołysze się, uderza głową o ścianę, stuka palcami, obgryza ołówek, ssie rękaw bluzki itp.
Podwrażliwość manifestuje się często trudnością w rozpoznawaniu miejsc na ciele, które zostało dotknięte, słabym rozpoznawaniu przedmiotów przez dotyk (bez udziału wzroku), małą wrażliwością na ból (np. dziecko nie zauważa skaleczenia lub nie płacze, gdy się mocno uderzy), zbyt mocnym dotykaniem innych osób co błędnie jest odczytywane jako zachowania agresywne.

Zarówno nadwrażliwość jak i podwrażliwość mogą dotyczyć zmysłu dotyku, smaku, powonienia, słuchu,wzroku oraz równowagi.

4 komentarze:

  1. Do jakiego wieku można stosować te metody terapii.Mam 14-latka i obawiam się ze wszystko co u niego obserwuję wynikało z podwrażliwości.Zawsze mówiło się ze ma adhd.Teraz doszły problemy w szkole. Czy można jeszcze coś naprawić w funkcjonowaniu jego układu nerwowego.
    Zainteresowana

    OdpowiedzUsuń
  2. "Not too old for sensory integration" - na takie tytuły można się natknąć w amerykańskiej prasie. Mózg jest tworem bardzo plastycznym. Faktycznie wiek przedszkolny i wczesnoszkolny jest bardziej chłonny na uczenie się nowych umiejętności, co przekłada się na skuteczność terapii SI. Powyżej tego wieku również można uzyskać pozytywne efekty, lecz jest to proces wolniejszy...
    Pozostaje jeszcze problem motywacji Pani syna - czy będzie chciał aktywnie uczestniczyć w terapii?
    Bardzo proszę skonsultować się z terapeutą SI w celu uzgodnienia najlepszego rozwiązania. Terapeuta udzieli Pani wskazówek jak pracować z chłopcem w domu i pomoże dobrać odpowiednie formy zajęć pozaszkolnych, które pomogą dziecku w lepszym funkcjonowaniu.

    pozdrawiam

    Anna Uśniacka

    OdpowiedzUsuń
  3. Szukam jakichkolwiek informacji na temat terapii osób dorosłych (niepełnosprawnych intelektualnie) z podwrażliwością. Proszę o jakieś namiary (literatura, strony www lub własne doświadczenia. Z góry dziękuję.

    OdpowiedzUsuń
  4. O podwrażliwości jakiego systemu jest mowa? Jak wcześniej wspomniałam możemy mówić o podwrażliwości układu dotykowego, wzrokowego, przedsionkowego...

    OdpowiedzUsuń