Pracownia Małego Człowieka: Terapia taktylna

Głównym założeniem terapii taktylnej jest wzmocnienie lub wytworzenie świadomości ciała oraz stymulacja receptorów skóry, poprzez stymulację zmysłu dotyku.

Wrażenia dotykowe docierają ze wszystkich obszarów skóry do mózgu, pobudzając wiele różnych jego obszarów i poziomów: od pnia mózgu, wzgórza poprzez układ limbiczny (odpowiedzialny za emocje), aż do płata ciemieniowego (czuciowej kory mózgu). Skóra jest najbardziej rozległym organem naszego ciała. Bogata jest w liczne receptory lekkiego i silnego dotyku, nacisku, ciepła, zimna, bólu oraz propriocepcji (wrażenie z mięśni, ścięgien i układu przedsionkowego, które sprawia, że mózg może zdecydować o ruchu oraz pozycji ciała i jego części w przestrzeni).

Terapia taktylna wpływa również na dojrzałość niektórych funkcji psychicznych, a także zwiększa produkcję hormonu NCW (Nerwowego Czynnika Wzrostu) w mózgu, który podwyższa aktywność układu nerwowego.

Niezaspokojenie potrzeby dotyku powoduje zmniejszenie stymulacji kory mózgowej, wzrost napięcia mięśniowego, impulsywność, poczucie izolacji, agresję. Obniżone funkcjonowanie sensoryczne, ruchowe i psychiczne u dzieci obecnie kojarzone jest ściśle z brakiem dotyku.

Każdy człowiek niezależnie od wieku powinien być dotykany, w akceptowany sposób, minimum 30 razy dziennie!

W mózgu dziecka od pierwszych chwil po porodzie tworzy się koncepcja świata, która zależy od informacji przesłanych przez specjalne „odbiorniki”:

oczy przekażą obraz i kolor,
uszy dźwięk,
język dostarczy informacji o smakach,
receptory umieszczone w skórze pozwolą odczuć trzymany w ręce przedmiot.

Dotyk umożliwia kształtowanie świadomości kontaktu skóry z przedmiotem, jego temperatury, ciężaru, kształtu oraz faktury materiału. Dotyk pozwala również ocenić (w kategoriach przyjemny – nieprzyjemny), czy to z czym styka się skóra jest dla organizmu bezpieczne, czy też nie (dzięki receptorom bólu). Istotne jest również to, że dzięki taktylności człowiek posiada zdolność zapamiętywania lokalizacji przestrzennej mięśni. Suma tych danych pozwoli mózgowi stworzyć całościowy obraz przedmiotu, który zostanie następnie zapisany w pamięci. Całe zespoły takich napływających danych zostają następnie grupowane, katalogowane i pozwalają budować całościowy obraz otoczenia. Możliwa jest również ocena czy dane otoczenie jest przyjazne czy wrogie oraz odpowiednio do tej nabytej wiedzy reagować na nowe otoczenie lub nowe obiekty w znanym otoczeniu.

Jak widać skóra i jej receptory stanowią od pierwszych dni życia podstawę szeroko pojętego uczenia się. W ten sposób dziecko uczy się świata. Buduje obraz siebie, swojego otoczenia i swojej roli w tym otoczeniu. Najpierw jednak konieczne jest zebranie odpowiednich informacji.

A co się dzieje gdy te elementarne informacje nie docierają prawidłowo do mózgu, są zniekształcone, bądź niepełne z powodu niesprawności receptorów skóry?

Dziecko, którego receptory rejestrujące lekki dotyk nie będą pracować prawidłowo (np. nie będzie akceptowało przytulania, leżenia na brzuchu, dotykania przedmiotów w swoim otoczeniu), ogranicza tym samym swoje doznania emocjonalne i funkcje poznawcze.
Dziecko postrzegane jako agresywne może nie być świadome, że uderzenie boli, ponieważ samo nie odczuwa bólu.
Niezborność ruchów może być efektem niesprawności receptorów informujących o położeniu ciała w przestrzeni tzw. proprioreceptorów.
Nadwrażliwość sensoryczna może być podłożem lub jedną z przyczyn nadpobudliwości ruchowej i emocjonalnej czy też braku koncentracji, obniżonej motywacji do uczenia się, niechęci do przytulania, niechęci do sportu, skłonności do konfliktów, nieprawidłowych relacji z rówieśnikami.

Terapia taktylna proponuje techniki masażu i stymulacji skóry, które wpływają na rozwój funkcji półkul i kory mózgowej, śródmózgowia i tylnych partii mózgu. Stosujemy ją z powodzeniem w pracy z dziećmi z różnymi wyzwaniami rozwojowymi, a w szczególności: